تأثیر تنش خشکی بر خصوصیات فتوسنتزی، ترکیبات فنلی و ظرفیت مهار رادیکال های فعال ژنوتیپ های مختلف نخود (cicer arietinum l.) در محیط آبکشت

کاهش فتوسنتز مهم ترین دلیل افت تولید در شرایط تنش خشکی به حساب می آید. به همین منظور، مطالعه ای با هدف بررسی تأثیر تنش خشکی بر تبادلات گازی، کلروفیل فلورسانس، رنگدانه های فتوسنتزی، پایداری غشاء، ترکیبات فنلی و ظرفیت آنتی اکسیدانی برگ ها و ارتباط آنها با تحمل به خشکی در 12 ژنوتیپ نخود پس از اعمال تنش به مدت دو هفته انجام گرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن تیمارهای تنش (3- و 6- بار) به عنوان کرت اصلی و ژنوتیپ ها به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی، میزان فتوسنتز، تبخیر و تعرق، کارآیی مصرف آب، کلروفیل a، کلروفیل b، فنل کل و شاخص پایداری غشاء کاهش معنی داری پیدا کردند. در مقابل، عملکرد کوانتومی فتوسیستم ii و ظرفیت مهار رادیکال های آزاد برگ با افزایش شدت تنش خشکی تغییر معنی داری پیدا نکردند. از نظر صفات مورد ارزیابی، تنوع زیادی بین ژنوتیپ ها مشاهده شد. به طوری که ژنوتیپ mcc753 بیشترین میزان فتوسنتز، تبخیر و تعرق، کلروفیل b و شاخص پایداری غشاء، ژنوتیپ mcc783 بیشترین کارآیی مصرف آب، ژنوتیپ mcc759 بیشترین میزان فنل کل برگ و ژنوتیپ mcc760 بیشترین ظرفیت مهار رادیکال های آزاد را داشتند. بررسی همبستگی بین صفات نشان داد که بین فتوسنتز و تبخیر و تعرق با مقدار نسبی آب برگ و مقدار ماده خشک همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. در کل، تنش خشکی به صورت مستقیم از طریق کاهش هدایت روزنه ها و به صورت غیرمستقیم از طریق ایجاد تنش اکسیداتیو و در نتیجه تخریب رنگدانه های فتوسنتزی و غشای سلولی می تواند به کاهش فتوسنتز در ژنوتیپ های نخود منجر شود. در این آزمایش، در فتوسنتز بالای محدوده پنج میکرومول بر مترمربع، کاهش هدایت روزنه ای و در زیر این محدوده، کاهش پایداری غشاء و تخریب کلروفیل a در میان صفات اندازه گیری شده نقش مؤثرتری در میزان فتوسنتز داشتند.